IV. SÂU BỆNH HẠI CHÍNH
A. SÂU HẠI
1. Sâu đục trái (Conogethes punctiferalis [Guenée]):
Trưởng thành hoạt động về đêm, ban ngày chúng ẩn nấp ở nơi tối hoặc mặt dưới lá cây. Cả thành trùng đực và cái đều ăn mật hoa. Trưởng thành cái đẻ trứng trên vỏ trái non, sâu non nở ra thường ăn ở phần vỏ rồi đục vào trong trái, sau đó hóa nhộng ngay trên đường đục hoặc ra ngoài và hóa nhộng trên vỏ trái.
Sâu gây hại từ khi trái còn non đến trưởng thành, đặc biệt gây hại nặng trên các chùm trái hơn là các trái đơn độc, trái non bị hại sẽ biến dạng và rụng, trái lớn bị hại sẽ làm ảnh hưởng đến giá trị thương phẩm và còn tạo điều kiện các loại nấm bệnh tấn công theo vết đục làm thối trái.
Cách quản lý:
- Bao trái.
- Cắt tỉa trái xấu phát triển kém, trái bị nhiễm trong chùm trái.
- Dùng cây nhỏ tách các trái đóng cặp để hạn chế thiệt hại.
- Tạo điều kiện cho thiên địch phát triển để hạn chế sâu hại, có một số loài ong có thể ký sinh trứng, ấu trùng và nhộng, ngoài ra còn có các loài ăn thịt như bọ xít, kiến và nhện.
- Phun thuốc bảo vệ thực vật. Cần chú ý thời gian cách ly của mỗi loại thuốc để đảm bảo an toàn cho người sử dụng.
2. Rầy phấn (Allocaridara malayensis Crawford):
Đây là đối tượng gây hại rất quan trọng trên cây sầu riêng. Trưởng thành và ấu trùng thường sống ở mặt dưới lá và chích hút các lá non, lá bị hại thường có những chấm vàng, khi bị hại nặng lá thường khô, cong lại và rụng hàng loạt làm ảnh hưởng đến sự phát triển, ra hoa, đậu qủa của cây.
Ngoài ra, rầy còn tiết ra mật ngọt tạo điều kiện để nấm bồ hóng phát triển. Rầy phát triển nhiều trong các tháng nắng.
Cách quản lý:
- Điều khiển cây ra đọt non đồng loạt để dễ trừ rầy.
- Sử dụng bẫy màu vàng để bắt trưởng thành.
- Phun nước khi lá vừa mở để làm giảm mật độ rầy.
- Trong tự nhiên có nhiều loài ong ký sinh họ Encyrtidae, bọ rùa, Green lacewing và nhện gây hại cho rầy, do đó cần tạo điều kiện cho chúng phát triển nhằm giảm mật độ rầy.
- Khi mật độ rầy cao có thể dùng các loại thuốc bảo vệ thực vật như Confidor, Actara, Applaud… phun theo liều lượng khuyến cáo.
3. Nhện đỏ (Eutetranychus sp.):
Thành trùng có hình oval dẹp màu đỏ đến đỏ nâu dài 0,3 - 0,4mm, con đực nhỏ hơn con cái chiều dài trung bình 0,26mm phần bụng thon dần về phía cuối bụng. Thành trùng sống khoảng 6 - 7 ngày. Nhện đẻ từng trứng rải rác trên mặt lá, trứng nhện hình tròn màu đỏ. Nhện đỏ phát triển mạnh trong điều kiện nóng ẩm ở vùng nhiệt đới, khả năng sinh sản khá cao, vòng đời rất ngắn, gây hại bằng cách ăn biểu bì mặt lá tạo thành những chấm trắng li ti và tiết độc tố. Khi bị nhiễm nặng lá chuyển màu vàng và rụng ảnh hưởng đến khả năng ra hoa và đậu trái của cây.
Cách quản lý:
- Trong điều kiện tự nhiên nhện hại bị nhiều loại thiên địch tấn công như nhện nhỏ ăn mồi… cần tạo điều kiện cho thiên địch phát triển cũng hạn chế được tác hại của nhện.
- Phun nước lên tán lá tạo ẩm độ cao trong vườn trong mùa nắng có thể làm giảm mật độ của nhện đồng thời cũng tạo điều kiện cho thiên địch phát triển.
- Khi mật độ nhện cao mới dùng các loại thuốc bảo vệ thực vật như Comite 75EC, Kumulus, Sulox 80WP, Dầu DC-Tron plus… để phun theo liều lượng khuyến cáo.
4. Rệp sáp (Planococcus sp.):
Loài này gây hại khá phổ biến trên sầu riêng, chúng tấn công trên trái từ khi trái còn non, rệp sáp trong qúa trình gây hại còn tiết ra mật đường tạo điều kiện thuận lợi cho nấm bồ hóng phát triển làm giảm giá trị thương phẩm của trái.
Cách quản lý:
- Phun nước vào trái có thể rửa trôi rệp sáp trên trái, tỉa bỏ những trái non bị nhiễm nặng, tránh trồng xen với những cây bị nhiễm rệp sáp như mãng cầu.
- Chỉ nên phun thuốc bảo vệ thực vật khi mật độ rệp cao.
B. BỆNH HẠI
Bệnh xì mủ chảy nhựa (do nấm Phytophthora palmivora):
Đây là bệnh hại rất quan trọng trên cây sầu riêng. Tác nhân do nấm Phytophthora palmivora gây hại, nấm lưu tồn chủ yếu trong đất, trong nước, trong các bộ phận bị bệnh của cây sầu riêng. Nấm tấn công phần rễ non gần mặt đất và lan dần đến phần vỏ của gốc cây sát mặt đất và di chuyển lên phần vỏ của thân cây làm vỏ cây bị biến màu nâu, sau đó vỏ cây bị thối và chảy nhựa ra, phần gỗ tại vết bệnh cũng hóa nâu. Đôi khi nấm còn tấn công các cành phía trên cao của cây sầu riêng.
Bệnh thường xảy ra trong mùa mưa và dễ dàng gây hại trong các vườn trồng dày có tán lá rậm rạp, chăm sóc kém. nấm bệnh còn tấn công trên trái làm thối trái hàng loạt và trên lá sầu riêng nhất là các lá non.
Phòng trừ bệnh
Tuyển chọn những giống sầu riêng sạch và có khả năng chống chịu với nấm bệnh Phytophthora như giống sầu riêng lá quéo, sầu riêng tứ quý, có thể dùng loại này để làm gốc ghép nhằm tăng khả năng chống bệnh cho cây sầu riêng.
Vườn trồng phải đảm bảo độ cao so với mực nước từ 70-100 cm, kết hợp hệ thống tưới tiêu và thoát nước tốt, hạn chế độ ẩm cao cho vườn, đặc biệt là mùa mưa.
Trồng cây với mật độ vừa phải để vườn được thông thoáng, sau mỗi mùa vụ cần tỉa cành, tạo tán, đảm bảo đủ ánh sáng tránh mầm bệnh sinh sôi, tạo điều kiện thuận lợi cho cây sầu riêng phát triển.
Sau khi tiêu diệt những bộ phận bị bệnh của cây bà con không nên vứt bừa bãi, cần nhanh chóng tiêu hủy triệt để, tránh mầm bệnh lây lan.
Dùng thuốc phòng bệnh xì mủ trên cây sầu riêng:
- Phun tán cây với các loại thuốc như Ridomil MZ-72 WP liều lượng 20-30g/10 lít nước, hoặc Aliette 80 WP, liều lượng 15-25g/ 10 lít nước hoặc Phosphonate với liều lượng 10-20 ml/10 lít nước phun ướt toàn cây.
- Thân cành: Bà con dùng dao cạo bỏ hết phần vỏ bị thối nâu rồi dùng Ridomil 20-30g/1 lít nước hoặc Aliette 10-20g/ 1 lít nước bôi lên vết bệnh.