Việt Nam là một trong số các quốc gia sở hữu đa dạng sinh học cao nhất thế giới với nhiều hệ sinh thái, các loài sinh vật, nguồn gen phong phú, đặc hữu; có khoảng 12 triệu ha đất ngập nước, chiếm khoảng 37% tổng diện tích đất tự nhiên của cả nước. Các hệ sinh thái đất ngập nước tự nhiên quan trọng như các hồ, đầm, rừng ngập mặn, vùng đất ngập nước ven biển rất có giá trị về đa dạng sinh học, có vai trò lớn đối với con người và thiên nhiên. Tuy nhiên, chất lượng đa dạng sinh học và các hệ sinh thái đất ngập nước của Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ suy thoái ngày một nghiêm trọng. Diện tích đất ngập nước đang dần bị thu hẹp, nhiều loại thực vật và thủy sản bản địa có giá trị cao đang bị giảm sút về số lượng và diện tích phân bố. Do đó, việc phục hồi đa dạng sinh học và hệ sinh thái đất ngập nước là vấn đề cấp bách, cần thiết, cần thực hiện kịp thời và đòi hỏi sự tham gia của cả hệ thống chính trị, đặc biệt trong đó là sự tham gia tích cực của cộng đồng dân cư.
Tại Quyết định số 72/QĐ-TTg ngày 17/1/2024 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, sông Đầm thuộc thành phố Tam Kỳ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng đô thị sinh thái Tam Kỳ và đầy tiềm năng về phát triển du lịch sinh thái. Điều đặc biệt, ngoài sự đa dạng, phong phú về các loài động thực vật, theo nhận định của giới chuyên gia, hệ sinh thái thực vật sông Đầm là nơi các loài cây ngập nước sinh trưởng. Chưa kể, dọc hai bên bờ sông Đầm, những hàng cây lau, sậy mọc um tùm cùng với những diện tích trồng sen khiến nơi đây trở thành thảm thực vật đa dạng, là nơi trú ngụ của nhiều loài chim quý hiếm, thích hợp để phát triển du lịch sinh thái.
Sông Đầm - Tam Kỳ
Xác định được tầm quan trọng của bảo tồn, phục hồi hệ sinh thái tự nhiên Sông Đầm; trong thời gian qua, thành phố đã tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền bảo vệ nguồn lợi thủy sản, bảo vệ các loài chim hoang dã, kiểm soát nguồn nước đầu vào sông Đầm gắn với sinh kế của người dân. Dành nguồn lực đáng kể để trồng cây xanh phục hồi hệ sinh thái và đa dạng sinh học Sông Đầm với tổng diện tích gần 25 ha gồm nhiều chủng loại cây bản địa như: vừng, tre đồng, cừa, sậy, dừa nước,...; bổ sung các loại tôm, cá để làm đa dạng thêm nguồn lợi thủy sản tại đây. Tập trung chỉ đạo thường xuyên kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp dùng xung điện đánh bắt thủy sản trái phép, săn bắt các loại chim hoang dã và di cư tại sông Đầm.
Trong quá trình đó, chính quyền các địa phương đã tích cực vận động nhân dân đồng tình với các chủ trương của nhà nước, hiến đất cho nhà nước hơn 15 ha để trồng và phát triển cây xanh. Nhờ đó, việc bảo vệ, phục hồi hệ sinh thái Sông Đầm đã có những kết quả tích cực bước đầu: diện tích cây xanh tăng lên, nước trở nên trong lành hơn, nguồn lợi thủy sản đang dần phục hồi rõ nét, các loài chim di cư về đây ngày càng nhiều và Sông Đầm ngày được càng nhiều người biết đến. Với tầm nhìn đưa Bãi Sậy Sông Đầm trở thành điểm du lịch trải nghiệm theo hướng xanh, sinh thái độc đáo của Quảng Nam; Thành phố Tam Kỳ đã và đang xây dựng các hạ tầng phục vụ du lịch, xây dựng bến thuyền, nhà đón tiếp, khu ngắm cảnh và sinh hoạt trải nghiệm Sông Đầm; củng cố các Tổ hội nghề nghiệp, phát triển các dịch vụ tạo sinh kế ven bờ,... góp phần tạo thêm việc làm, nâng cao thu nhập cho nhân dân; nhất là hướng đến tạo sinh kế bền vững cho các hộ dân vùng phụ cận.
Thả cá tái tạo nguồn lợi thủy sản trên sông Đầm
Hưởng ứng Năm phục hồi đa dạng sinh học quốc gia - Quảng Nam 2024 với chủ đề “Chung sống hài hòa với thiên nhiên”, kỷ niệm 65 năm ngày Bác Hồ về thăm làng cá và ngày truyền thống ngành Thuỷ sản (01/4/1959 - 01/4/2024); ngày 30/3/2024, thành phố Tam Kỳ tổ chức Lễ phát động và một số hoạt động phục hồi và phát triển đa dạng sinh học hệ sinh thái đất ngập nước sông Đầm. Bên cạnh đó, Thành phố còn tổ chức các hoạt động thiết thực, ý nghĩa gắn với công tác bảo vệ, phục hồi hệ sinh thái Sông Đầm như: Ký cam kết với nhân dân với chủ đề “Phục hồi và phát triển hệ sinh thái đất ngập nước sông Đầm” và phát động công tác bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản thông qua tặng ngư lưới cụ cho người dân để chuyển đổi dần việc đánh bắt; Khen thưởng các hộ dân đã có đóng góp trong việc trồng và phục hồi cây xanh; Thả cá, tôm giống tái tạo nguồn lợi thủy sản; trồng cây xanh bản địa phục hồi phát triển hệ sinh thái; lập chương trình và kế hoạch truyền thông về đánh bắt bền vững Sông Đầm gắn nâng cao năng lực làm du lịch cộng đồng… Và Thành phố cam kết sẽ tiếp tục nâng cao chất lượng, mở rộng quy mô các hoạt động này trở thành hoạt động thường niên, hiệu quả trong thời gian đến.
Thả vịt trên sông Đầm
Tại buổi Lễ phát động, Thành phố đề nghị tỉnh Quảng Nam sớm thành lập Khu bảo tồn đất ngập nước và đa dạng sinh học Sông Đầm theo Nghị định số 66/2019/NĐ-CP của Chính phủ. Đồng thời, dành nguồn lực thích đáng để hỗ trợ phục hồi đa dạng sinh học và bảo tồn hệ sinh thái đất ngập nước Sông Đầm. Trước mắt, chỉ đạo quyết liệt việc chuyển dòng nước thải của Khu Công nghiệp ra khỏi khu vực Sông Đầm để đảm bảo an toàn đa dạng sinh học cho khu vực.
Nhân dịp này ông Nguyễn Minh Nam, Phó Chủ tịch UBND thành phố Tam Kỳ đã kêu gọi: Chúng ta từng có Sông Đầm là vùng có nguồn lợi thuỷ sản phong phú, nổi tiếng với Cá sặc, Cá gáy, Cá thát lát; từng nổi tiếng với vùng lau sậy với chim manh manh, dột dột; từng nổi tiếng với vùng đất ruộng đầm phì nhiêu, với Nếp Ông Bàu; … Sông Đầm đã từng là nơi góp phần nuôi nấng chúng ta, nuôi giấu cán bộ hoạt động cách mạng… Vì vậy, với trách nhiệm và tình yêu quê hương, chắc rằng chúng ta sẽ dành những tình cảm yêu thương nhất; hành động tốt đẹp nhất, đúng đắn nhất cho thiên nhiên Sông Đầm. Một khu bảo tồn đất ngập nước và đa dạng sinh học hệ sinh thái sông Đầm (TP.Tam Kỳ) đang được kỳ vọng sẽ thành hiện thực./.