Kỹ thuật ương cá bột lên cá giống được chia thành hai giai đoạn: Giai đoạn 1: ương từ cá bột lên cá hương và giai đoạn 2: ương từ cá hương lên cá giống.

I. Kỹ thuật ương cá bột lên cá hương

1. Điều kiện ao ương

Ao ương phải chủ động được nguồn nước có thể lấy nước vào và tháo nước ra dễ dàng. Nước  sạch, không bị ô nhiễm bởi nước thải sinh hoạt và chất thải công nghiệp, nông nghiệp.

Đất đào ao không bị nhiễm phèn, đáy đất bùn hoặc bùn pha cát là tốt nhất.

Diện tích ao ương: 300 – 3000 m²

pH từ 6,5 – 7,5

Độ dày lớp bùn đáy là 20 – 25 cm

Độ sâu: 0,8 – 1,2m

Bờ ao phải chắc chắn không  bị rò rỉ, không bị bóng cây che rợp.

Gần nhà để thuận lợi cho việc chăm sóc, quản lý

2. Chuẩn bị ao ương

a. Tu bổ ao

Tháo cạn nước ao

Phát dọn cây cỏ, bụi rậm xung quanh bờ ao

Vét bớt bùn đáy trong ao (chừa lại lớp bùn dày khoảng 20 – 25 cm), vớt hết cỏ,  rác trong ao.

Lấp các lổ mội, tu sửa bờ ao, cống rãnh dẫn nước và thoát nước.

Bắt hết các loại cá đồng và địch hại trong ao

San phẳng đáy ao, tạo đáy ao có độ nghiêng về phía cống thoát nước.

Bịt lưới đầu ống dẫn nước vào ao ương.

b. Bón vôi  cải tạo ao

Sau khi phát dọn ao xong ta tiến hành bón vôi, liều dùng 10 – 15kg/ 100m²

Rải vôi khắp đáy và bờ ao, tập trung nhiều những nơi nước đọng, các mạch nước nhỉ màu vàng hoặc nâu đỏ.

Sau khi bón vôi dùng cào đảo bùn với nước vôi để nước vôi ngấm đều làm tăng hiệu quả của vôi.

Phơi nắng 3-4 ngày để diệt hết các loại cá tạp.

c. Bón phân gây màu nước

Phân bón là phân trâu, bò, heo, .... hay phân xanh. Liều dùng: 30-40kg/100m²; rải đều khắp đáy ao; phân xanh bó thành bó ghim bón góc ao.

Bón phân nhằm làm tăng các chất dinh dưỡng cho đáy ao, gây nuôi các loài sinh vật làm thức ăn cho cá để khi thả cá đã có sẵn thức ăn trong ao.

d. Tháo nước vào ao

Sau khi bón phân xong cho nước vào ao ương đạt 50cm

Nước tháo vào ao ương phải sạch và qua lưới lọc để ngăn các loại rác, sinh vật hại cá theo nước vào ao.

3. Thả cá

Lấy nước vào khoảng 4-5 ngày, nước có màu xanh lá chuối non thì thả cá.

Thả cá vào lúc sáng sớm hay chiều mát. Ngâm bao chứa cá trong ao chừng 10-15 phút, sau đó mở miệng bao, dùng tay tạt nước nhẹ vào bao chứa cá, một lúc sau nghiêng túi thả cá từ từ ra ngoài. Nên thả cá nơi đầu bờ ao đầu hướng gió để cá trôi tản đều ra ao.

Mật độ thả:

4. Thức ăn và cách cho ăn

a. Cho ăn

Tuần đầu: Dùng bột gạo hay bột đậu nành nấu thành cháo, hòa nước loãng tạt đều khắp ao, tập trung nhiều ở vùng ven  bờ vì cá  còn nhỏ hoạt động quanh bờ nhiều. Ngày cho ăn hai lần vào lúc sáng sớm và chiều mát. Liều lượng cho ăn 1- 1,5kg/10 vạn cá bột.

Tuần thứ hai trở đi dùng cám gạo, thức  ăn công nghiệp nổi mịn rãi đều khắp mặt ao, lượng thức ăn tăng dần  theo thời gian cá nuôi. Thường thì sau 7-10 ngày tăng lượng thức ăn cho cá một lần, mỗi lần tăng lượng thức ăn cho cá từ 0,5-1kg cho 10 vạn cá ương, trong quá trình ương nếu ta duy trì được màu nước ao ương tốt thì có thể giảm được đáng kể lượng thức ăn tinh cho cá, giá thành sẽ thấp hơn.

Tùy theo mức độ ăn của cá mà điều chỉnh lượng thức ăn cho phù hợp nếu thấy thức ăn rải xuống ao cá ăn không hết thì ngày hôm sau nên giảm thức ăn xuống, tránh hiện tượng dư thừa thức ăn gây bẩn nước ao ảnh hưởng đến hiệu quả quá trình ương.

Riêng ao ương cá trắm cỏ: Sau khi ương được 15 ngày trở đi phải thả thêm bèo hoa dâu, bèo tấm hay lá rau muống, rong chồn, lá sắn thái nhỏ cho cá ăn, khi thấy cá ăn hết thì tăng lên. Khi cá ăn được rau xanh thì giảm lượng thức ăn tinh và phân bón gây màu nước.

5. Chăm sóc quản lý

Việc  chăm sóc quản l‎ý ao ương phải thực hiện thường xuyên từ khi thả cá đến hết giai đoạn ương. Cần chú ý những ngày mưa dông, ếch, nhái, cóc sẽ đẻ nhiều nên buổi sáng sớm hôm sau cần vớt hết trứng chúng đẻ xuống ao.

Hàng ngày vào sáng sớm hay chiều mát phải ra ao vớt hết rác, trứng ếch, nhái, nòng nọc. Theo dõi sự thay đổi màu nước, trạng thái hoạt động của cá, sự xuất hiện địch hại và quan sát những chỗ rò rĩ bờ ao ... để kịp thời xử lý.

Định kỳ 1 tuần bón phân 1 lần xen kẽ giữa phân chuồng và lá dầm, liều dùng 30-40kg/100m²

Phân chuồng ủ hoai rải đều khắp đáy ao.

Lá dầm bó thành từng bó dìm ngập bốn góc ao, khi lá rụng hết thì vớt cọng lên bờ.

Khi bón phân cần chú ý màu nước ao ương, nếu thấy màu nước ao nuôi quá đậm thì lùi ngày bón phân lại ngược lại nếu chưa đến ngày bón phân nhưng nước ao ương không có màu thì phải bón phân ngay, tránh hiện tượng nước ao có màu quá đậm hay không có màu đều ảnh hưởng đến tỷ lệ  sống của cá ương. Nên bón phân vào buổi chiều ngày trời nắng thì phân nhanh phân hủy hơn, không nên bón phân vào những ngày trời âm u sẽ gây hiện tượng thiếu ôxy trong ao.

a. Điều chỉnh mức nước trong ao

Khi mới thả cá chỉ giữ mực nước từ 50-60 cm. Sau khi ương được một tuần thì cấp thêm nước mới vào ao cho đến khi đạt được 1m. Trong quá trình ương luôn giữ đủ mực nước trong ao, nếu nước cạn thì cấp thêm nước mới vào.

b. Diệt trừ địch hại

Cá bột còn nhỏ, thường bơi chậm chạp xung quanh bờ ao nên có nhiều địch hại như bọ gạo, nòng nọc, rắn, ếch, nhái... cần phải diệt triệt để nhất là thời  gian hai tuần đầu. Trong 1 tuần đầu cần chú y diệt bọ gạo còn những đối tượng khác cần chú y diệt suốt quá trình ương.

Diệt bọ gạo: Làm một khung nứa hình vuông có diện tích 2m², đổ dầu hỏa vào trong khung, cứ 15-20 phút di chuyển khung đi khắp mặt ao. Bọ gạo ngoi lên thở sẽ bị dính dầu mà chết. Cũng có thể đổ dầu hỏa lên trên mặt ao để diệt bọ gạo cũng không ảnh hưởng gì đến cá. Ban đêm có thể thắp đèn treo lên cọc giữa khung dầu hỏa để nhử bọ gạo tìm đến ánh sáng sẽ bị dính dầu mà chết.

Diệt nòng nọc: Nòng nọc là ấu trùng của ếch, nhái, cóc. Nòng nọc dễ lọt vào ao ương sau khi thả cá và ăn hại rất nhiều cá bột. Phương pháp diệt nòng nọc hiệu quả nhất là buổi sáng sớm dùng vợt cá hương vớt hoặc lưới cá hương quây bắt.

c. Đùa luyện cá

Ương cá được hai tuần lễ thì bắt đầu luyện cá, thường làm vào buổi sáng sớm. Dùng cào vồ kéo sát đáy ao hai vòng cho nước đục (cũng có thể dùng trâu cho lội nhiều vòng trong ao cho đến khi nước đục là được), đùa luyện cá từ từ, lúc đầu cào 1/3 ao  theo dạng quấn chiếu, sau đó cào ½ ao để tránh tình trạng nước trong ao đục quá làm cá con bị sốc ảnh hưởng đến sinh trưởng và tỷ lệ sống.

Gần đến ngày thu hoạch dùng lưới kéo ép cá lại để luyện cá nhằm cho cá quen dần với lưới.

Sau mỗi lần đùa luyện cá nên vớt hết rác nổi lên mặt ao, rồi cho thêm nước mới vào.

Tác dụng của việc luyện cá

Rèn luyện thể chất của cá, làm cho cá vận động và khỏe mạnh.

Tăng cường sự trao đổi chất của cá, vì cá phải vận động mạnh và thường xuyên, khả năng vận động bắt mồi và đối phó với địch hại được tăng cường hơn.

Tăng cường sức chịu đựng cho cá trong những điều kiện xấu như ôxy ít, chất dinh dưỡng nhiều,.. .Lúc san cá và vận chuyển cá sẽ chịu đựng được và không bị chết.

Xáo trộn chất dinh dưỡng từ đáy ao vào môi trường nước làm cho chất hữu cơ phân hủy không bị lắng đọng đáy ao.

6. Ương cá hương lên cá giống

Sau 25-30 ngày ương lúc này cá đã đạt kích thước 2,5-3,0cm/con gọi là cá hương. Vì lượng nước trong ao cá hương lúc này đã đạt được cỡ tối đa nhưng so với lượng cá hương thì trở nên quá chật. Thức ăn thiếu, ôxy không đủ, trạng thái nước xấu dần, cá sẽ chậm lớn, vì vậy cần phải san bớt cá ra ao khác hoặc chuyển ao. Nếu thả luôn loại cá này để nuôi thành cá thịt thì sẽ bị hao hụt nhiều do kích thước cá nhỏ, chưa thoát khỏi phạm vi uy hiếp của kẻ thù, hoạt động bắt mồi còn yếu nên cần thiết phải ương thêm một giai đoạn nữa để cá đạt kích cỡ lớn hơn. Quy trình ương cá hương lên cá giống cũng tương tự như quy trình ương cá bột lên cá hương. Riêng phần cho ăn ở giai đoạn này, đặc tính dinh dưỡng của các loài cá đã khác nhau hoàn toàn, các loài cá đã hoàn toàn ăn thức ăn như thời kỳ trưởng thành. Cơ thể cá đã tương đối hoàn chỉnh, khả năng hoạt động cũng khá hơn. Vì vậy trong quá trình ương cần cung cấp thức ăn phù hợp với đặc điểm dinh dưỡng của loài.

Mật độ thả:

7. Thu hoạch cá giống

Thời gian ương cá hương lên cá giống khoảng 40-50 ngày thì thu hoạch. Trước khi thu hoạch vài ngày ngừng bón phân và thả lá dầm. Khi thu hoạch giảm mức nước trong ao còn lại 80cm. Dùng lưới kéo cá giống thu dần, thao tác nhẹ nhàng, không làm cá bị xây xát. Nên thu cá vào lúc sáng sớm hoặc ngày mát trời, khi thấy cá trong ao còn ít thì tháo nước ao cạn để thu hết.

Đối với cá ương ở miền núi khi thu hoạch chủ yếu được cấp hoặc bán cho bà con nuôi cá ở khu vực xung quanh nên phải kéo cá từ nửa ao một và đưa cá vào giai để cá ổn định rồi mới cấp hoặc bán cho bà con, tránh tình trạng làm ồ ạt cá sẽ bị sốc, nếu cá bị sốc khi bà con đem về nuôi sẽ giảm hiệu quả.