Giới thiệu về một số đặc điểm sinh lý và sinh thái loài cây mây nước:

          Mây nước là một loài cây lâm sản ngoài gỗ. Thân lớn, rất nhiều gai trên thân, các lá chét sắp xếp đều, có tua cuốn, không có roi, chịu nhiệt và kháng ẩm cao; đặc biệt dễ uốn, dễ chẽ, dễ định hình, chế tác cùng các vật liệu khác như gỗ, tre, da, gốm, nhựa… để làm đồ mỹ nghệ; sợi mây còn có thể làm lạt buộc, đan rổ rá, bàn ghế… sử dụng trong nước và xuất khẩu, nên cây mây nước đã trở thành một loài cây lâm sản có giá trị kinh tế cao.

Mây nước là cây dễ sống do rễ mây khỏe, sinh trưởng nhanh, cây phù hợp với nhiều loại đất khác nhau nhưng phát triển tốt trên đất ẩm, tầng đất dày, có nhiều cây phù trợ. Không nên trồng mây nước trên đất quá chua mặn, tỷ lệ sỏi quá cao.

A. KỸ THUẬT CHỌN GIỐNG, TẠO CÂY CON VÀ CHĂM SÓC VƯỜN ƯƠM CÂY MÂY NƯỚC:

          I. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH:

1. Chọn giống:

          - Chọn giống từ cây trồng 7 năm tuổi trở lên, mọc thẳng, không lấy những cây bò trên mặt đất hoặc thu hái hạt mây sẵn có trong rừng tự nhiên.

          - Thu hái quả khi vỏ quả chuyển từ màu xanh sang màu trắng ngà hoặc màu vàng nhạt, vỏ hạt chuyển từ màu trắng sang màu nâu đen, số lượng quả chuyển màu khoảng 1/3 trong buồng quả là vừa hạt.

          2. Xử lí hạt và ủ hạt:

          2.1. Cách thứ nhất:

          Cách xử lí hạt mây trước khi gieo phổ biến nhất và dễ áp dụng là ngâm trong nước ấm 2 sôi, 3 lạnh, ngâm trong thời gian 12 tiếng đồng hồ. Sau đó vớt hạt ra, rửa sạch và hong trong gió đến khi khô hẳn. Cho hạt vào bao tải ( nếu ủ trong bao tải mỗi ngày rửa chua một lần cho đến khi hạt nứt nanh mới đem gieo) hoặc cát ẩm ủ, sau 25-30 ngày hạt bắt đầu nứt nanh, sau 40-45 ngày hạt nứt nanh được 3-5% thì đem gieo.

          2.2. Cách thứ hai:

Mây hạt có lớp vỏ sừng, bình thường sau một thời gian dài nằm dưới đất hạt mới nảy mầm. Để rút ngắn thời gian nảy mầm của hạt, cần xử lý hạt trước khi gieo.

          */ Kết quả thử nghiệm công thức xử lý hạt:

          */ Qua thực tiễn sản xuất, rút ra kết luận sau:

          - Xử lý bằng axít Sunfuric loãng (nồng độ 3-5%) ngâm hạt trong 3-5 phút sau đó vớt ra rửa sạch gieo ngay hoặc ủ cho nứt nanh rồi đem gieo.

          - Xử lý bằng công thức nước ấm: 2 sôi + 3 lạnh (nhiệt độ nước 40-45⁰C). Đổ hạt vào nước ấm đã pha, ngâm trong 12 giờ. Sau đó rửa sạch đem gieo ngay hoặc ủ trong bao tải mỗi ngày rửa chua một lần cho đến khi hạt nứt nanh mới đem gieo.

          Gieo sau 25-40 ngày hạt bắt đầu nảy mầm, thời gian nảy mầm kéo dài 1-2 tháng.

          3. Làm đất và lên luống gieo hạt:

          - Đất gieo phù hợp nhất là đất cát pha, chọn nơi đất bằng phẳng, độ ẩm lớn nhưng không bị ngập úng.

          - Làm đất: Dọn sạch cỏ, cày ải đất lần 1 trước khi gieo hạt khoảng 1 tháng, cày lần 2 kết hợp bừa làm cho đất tơi xốp, làm sạch cỏ rồi đánh thành luống.

          - Lên luống: Mặt luống rộng 0,8-1m; chiều dài khoảng 10m; lên luống cao khoảng 20-25cm; rãnh rộng 40-50cm.

          - Lượng phân bón cho 1m² mặt luống là từ 3 - 4 kg phân chuồng hoai đập nhỏ; 1kg phân lân hoặc phân vi sinh; 0,1kg vôi bột trắng. Tất cả hỗn hợp này trộn đều sau khi bừa đất.

          - Phun thuốc phòng sâu bệnh: Dùng thuốc Benlate (Viben C) phun phòng nấm rễ, liều lượng 1/3 nắp hộp thuốc pha với 1 thùng tưới nước sạch và tưới đều 30m² diện tích đất, tưới cả trên rãnh. Kết hợp sử dụng thuốc kích thích ra rễ nhanh.

4. Gieo hạt:

 Cuối tháng 4 đầu tháng 5, hạt mây sau khi thu hái về, xử lý hạt đem gieo ngay là tốt nhất. Có thể gieo hạt vào tháng 6-7. Nếu chưa gieo ngay phải bảo quản đúng kỹ thuật mới đảm bảo tỷ lệ nảy mầm.

          */ Có 2 cách gieo hạt:

- Gieo hạt có trát bùn: Hạt được rải đều kín trên mặt luống, không để hạt chồng lên nhau. Bình quân gieo 2kg hạt/m² mặt luống. Rải một lớp đất bột dày 1cm lên lớp hạt rồi dung rạ hay rơm phủ kín lên trên để hạt khỏi bị khô. Trên cùng trát một lớp bùn ao dày 1-2cm để giữ độ ẩm cho luống tránh mưa làm xói  và gà bới. Bùn ao cũng là lớp phân cho cây mạ sau này.

          - Gieo hạt không trát bùn: Gieo vãi đều hạt trên mặt luống (mật độ 2-2,5kg hạt/m²) rồi phủ một lớp đất bột dày 2-3cm. Trên mặt luống rải rơm khô hoặc phên nứa để giữ ẩm và tránh mưa xói trôi hạt.

          5. Chăm sóc vườn ươm sau khi gieo hạt: 
Sau khi gieo hạt xong cần làm giàn che chống nắng cho cây mạ sau này.

          - Làm dàn che: Cao 1,5-1,7m; che phủ bằng phên nứa, cây ràng ràng hoặc lưới tản nhiệt, độ che phủ 70-80% để chống nắng và giữ ẩm.

          - Tưới nước: Hàng ngày tưới 2 lần vào buổi sáng và buổi chiều tối để đảm bảo đủ độ ẩm cho hạt giống nẩy mầm.

          - Phun thuốc phòng bệnh:  Phun thuốc Benlate (Viben C) định kỳ 15 ngày/lần phòng nấm rễ, định kỳ 10 ngày/lần phun dung dịch Boocđô phòng nấm lá.

          - Khoảng 25 ngày sau khi gieo cây có lá kim thì dỡ bỏ bớt rơm rạ phủ trên bề mặt. Khi cây xuất hiện lá hình kim dài 1-3cm có thể cấy được. Có thể cấy trực tiếp trên luống hoặc cấy vào bầu ni lông. Túi bầu: kích thước 9cm x 13cm, màu đen, đục lỗ xung quanh thành bầu. Thành phần hỗn hợp trong ruột bầu: 89% đất thịt nhẹ, đất thịt pha cát + 10% phân chuồng hoai đập nhỏ + 1% phân lân.

          6. Chăm sóc cây sau khi cấy:

          Tương tự các bước chăm sóc như sau khi gieo hạt: Tưới nước, phun thuốc, nhổ cỏ, bón phân bổ sung.

          - Đảo bầu: Sau khi cấy 7-8 tháng, tiến hành đảo bầu và cắt rễ mọc ngoài bầu. Sau đó, tưới đẫm nước cho cây phát triển bình thường.

          - Dỡ dàn che: Trước khi trồng 1 tháng nên dỡ bỏ dàn che để cây thích nghi với ánh sáng bên ngoài.

B. HƯỚNG DẪN KỸ THUẬT TRỒNG RỪNG THÂM CANH LOÀI CÂY MÂY NƯỚC

          I. XÁC ĐỊNH LOẠI ĐẤT TRỒNG MÂY:

1. Biện pháp kỹ thuật:

1.1. Chọn đất trồng:

*/ Đối tượng trồng Mây nước thành rừng có thể chọn nơi có các điều kiện sau:

- Rừng thứ sinh đã qua khai thác chọn và không có kế hoạch khai thác trong 15-20 năm tới.

- Rừng non đang phục hồi với các loài cây tiên phong khác nhau.

- Đất sau nương rẫy cũng có thể trồng mây nước nhưng trước khi trồng cây mây thì phải tiến hành trồng cây thân gỗ làm cây che bóng và để làm giá thể cho cây mây leo.

- Các đai rừng ven suối đất màu mỡ, đất ẩm.

- Trồng dưới tán rừng tự nhiên, rừng trồng có độ tàn che từ 0,3 - 0,4.

          II. XÁC ĐỊNH MÔ HÌNH TRỒNG RỪNG THÂM CANH:

          1. Cơ sở xác định:

Căn cứ vào điều kiện tự nhiên, thổ nhưỡng đất đai và dân sinh kinh tế - xã hội, trên cơ sở đặc điểm sinh thái của loài cây trồng và điều kiện sinh thái của vùng, kết hợp với những kết quả nghiên cứu của các Viện, Trung tâm Nghiên cứu trong và ngoài n­ước để xác định mô hình trồng rừng.

2. Mô hình trồng: 

*/ Mô hình bố trí mật độ trồng: 1.500 cây/ha.

Băng phát luỗng, băng chừa lại được bố trí cách đều và chạy song song với đường đồng mức.

Băng phát luỗng rộng 2 mét, băng chừa lại rộng 6 mét, bố trí trồng cây theo đỉnh góc của hình tam giác đều trong 1 cụm ở giữa băng phát luỗng, cây trồng trong cụm cách nhau 1 mét, trên hàng trồng cụm cách cụm rộng 2,5 mét. Hàng cách hàng rộng 8 mét.

III. BIỆN PHÁP KỸ THUẬT TRỒNG RỪNG THÂM CANH LOÀI CÂY MÂY NƯỚC

1. Xử lý thực bì:

Thực bì được xử lý cục bộ theo băng rộng 2 mét, trên băng phát luỗng sạch thực bì, dây leo, bụi rậm, gốc phát không chừa cao quá 10cm, phát xong dọn sạch thực bì và đưa ra khỏi khu vực trồng rừng trước khi đào hố.

Trong quá trình xử lý thực bì trên băng phát luỗng tuyệt đối không được chặt những cây thân gỗ có đường kính từ 6cm trở lên.

2. Làm đất và bón phân trồng rừng:

Tiến hành cuốc cục bộ 1m² và đào hố trồng cây ở giữa diện tích cuốc cục bộ, kích thước hố đào 30 x 30 x 30cm.

Khi đào để lớp đất mặt 1 bên và lớp đất dưới 1 bên miệng hố. Lấp hố và bón  phân được thực hiện sau khi đào hố xong từ 10 đến 15 ngày, trước khi lấp phải nhặt sạch đá lẫn, rễ cây và cỏ, cho lớp đất mặt xuống trước bỏ phân vào trộn đều xong cho lớp đất dưới xuống sau và lấp đầy hố theo hình mâm xôi.

3. Trồng rừng:

3.1. Thời vụ trồng rừng:

Từ 15 tháng 9 đến 15 tháng 12 dương lịch, không trồng trong những ngày nắng to, mưa lớn.

3.2. Phương thức trồng: Trồng rừng thuần loại.

3.3. Phương pháp trồng: Cây con được tạo trong túi bầu P.E nguyên sinh.

4. Tiêu chuẩn cây con:

Cây sinh trưởng tốt, có tối thiểu 3 lá trở lên, không cong queo, sâu bệnh, cụt ngọn….

- Mây nước có thời gian trong vườn ươm 18 tháng tuổi, Hvn = >20cm.

        
Cây mây nước đạt tiêu chuẩn xuất vườn tại vườn ươm Nông Tín Quảng Ngãi

       

5. Vận chuyển cây con và trồng cây:

5.1. Vận chuyển cây con:

Cây con được tạo trong vườn ươm khi vận chuyển cây đi trồng không được làm tổn thương cơ giới đến cây, nên vận chuyển cây trong những ngày râm mát, tránh sự va đập giữa các cây với nhau.

5.2. Trồng cây:

Dùng cuốc hoặc bay moi giữa tâm hố sao cho lỗ moi sâu hơn túi bầu, dùng dao rạch bỏ túi bầu đặt bầu cây vào ngay ngắn cho đất mịn vào xung quanh dùng tay ép chặt đất xung quanh sát với bầu cây, vun thêm đất mặt vào quanh gốc cây theo hình mâm xôi và cao hơn cổ rễ cây trồng từ 2 - 3cm. Sau khi trồng từ 10 - 15 ngày phải tiến hành kiểm tra chỉnh sửa lại những cây nghiêng ngã, trốc gốc và trồng giặm lại những cây bị chết, những hố còn bỏ sót chưa trồng.

6. Chăm sóc, bảo vệ rừng:

6.1. Chăm sóc:

Sau khi trồng từ 15 đến 20 ngày tiến hành phát dọn lại thực bì trên băng phát luỗng cho sạch và tra giặm lại những cây bị chết, tu sửa lại những cây nghiêng ngã, trốc gốc.

Rừng trồng Mây nước được chăm sóc 3 năm liên tục, 2 năm đầu mỗi năm chăm sóc 2 lần, năm thứ ba chăm sóc 1 lần.

*/ Thời gian thực hiện và nội dung chăm sóc rừng trồng mây nước:

- Năm thứ nhất: Chăm sóc 2 lần/ năm.

+ Lần 1: Thực hiện vào tháng 4 - 6. Phát dọn sạch thực bì, dây leo, bụi rậm theo băng trồng (băng phát dọn rộng 2m), cắt bỏ dây leo bu bán thân cây, giẫy cỏ cuốc vun gốc 1m² quanh gốc cây trồng.

+ Lần 2: Thực hiện vào tháng 9 - 12. Phát dọn sạch thực bì, dây leo, bụi rậm  theo băng trồng (băng phát dọn rộng 2m), cắt bỏ dây leo bu bán thân cây, giẫy cỏ cuốc vun gốc 1m² quanh gốc cây trồng đồng thời bón phân cho cây trồng và tra giặm cây bị chết, cây bị mất để đảm bảo mật độ ban đầu.

*/ Cách bón phân: Đào rãnh xung quanh gốc sâu 4-5 cm, rộng 10 cm, cách gốc 30 - 40 cm (nơi đất bằng) hoặc nửa vòng tròn phía trên dốc (nơi đất dốc), rải đều phân vào rãnh rồi lấp đất đầy.

- Năm thứ 2: Chăm sóc 2 lần/ năm.

+ Lần 1: Thực hiện vào tháng 4 - 6. Phát dọn sạch thực bì, dây leo, bụi rậm  theo băng trồng (băng phát dọn rộng 2m), cắt bỏ dây leo bu bán thân cây, giẫy cỏ cuốc vun gốc 1m² quanh gốc cây trồng.

+ Lần 2: Thực hiện vào tháng 9 - 12. Phát dọn sạch thực bì, dây leo, bụi rậm  theo băng trồng (băng phát dọn rộng 2m), cắt bỏ dây leo bu bán thân cây, giẫy cỏ cuốc vun gốc 1m² quanh gốc cây đồng thời bón phân cho cây trồng.

- Năm thứ thứ 3: Chăm sóc 1 lần/ năm.

Thực hiện vào tháng 9 - 12. Phát dọn sạch thực bì, dây leo, bụi rậm theo băng trồng (băng phát dọn rộng 2m), cắt bỏ dây leo bu bán thân cây, giẫy cỏ cuốc vun gốc 1m² quanh gốc cây trồng và bón phân cho cây mây. Tiến hành phát bớt cành cây giá thể khi cây mây leo để điều chỉnh ánh sáng cho phù hợp. Không để cây mây bò trên mặt đất, sợi mây dòn, dễ gãy, kém chất lượng. Đồng thời phát luỗng dây leo, bụi rậm và những cây không mục đích trên băng chừa để tăng thêm độ chiếu sánh cho cây.

6.2. Bảo vệ rừng trồng:

Các hộ, nhóm hộ nhận khoán trồng rừng phải thường xuyên tuần tra canh gác bảo vệ tốt rừng trồng của mình, đồng thời phối hợp với Chính quyền địa phương và Hạt kiểm lâm sở tại ngăn chặn mọi hành vi xâm hại đến rừng, ngăn chặn không cho người và gia súc vào phá hoại rừng trồng, luôn  phòng chống cháy rừng và sâu bệnh hại.